دیگه مثل قبل حرف گوش نمی‌ده.

حرف فقط حرف خودش شده.

انگار دیگه نمی‌شناسمش و برام غریبه شده.

تا تو خونه‌ است همش باهم دعوا داریم.

اصلاً نمی‌دونم چجوری باهاش رفتار کنم.

 

شاید برای شما نیز این قبیل مشکلات با فرزندتان به‌وجود آمده‌باشد. این مشکلات زمانی شروع می‌گردد که فرزند شما وارد مرحله نوجوانی می‌شود. این مرحله از حدود یازده سالگی آغاز می‌شود و تا سن هجده یا نوزده سالگی ادامه دارد. در این دوران تحولاتی سریع در دنیای ذهنی، روحی، جسمی و... نوجوانان رخ می‌دهد. در این مدت شما با مشکلاتی مواجه می‌شوید، که این به‌خاطر عدم آمادگی شما در برابر تحولات نوجوانی است . البته در کنار مشکلات فرزندتان شما شاهد رشد توانایی‌های او هستید. طبق روال طبیعی رشد، او راه بزرگسالی را ادامه می‌دهد؛ پس باید با آگاهی بحران‌های نوجوانی را بشناسید و به خوبی آن‌ها را مدیریت کنید. در شناخت و مدیریت بهتر این بحران‌ها با ما همراه باشید.

 والدین وقتی شاهد بزرگتر شدن فرزندشان هستند، انتظار دارند که آن‌ها بهتر از قبل رفتار کنند؛ اما این تصوری غلط است. درست است که بزرگتر شده‌اند ولی ناپخته‌تر از قبل عمل می‌کنند. این به خاطر این است که از یک طرف باید با تغییرات خود سازگار شوند و از طرف دیگر بین این تغییرات و تغییرات محیط تعادل ایجاد کنند.

 بلوغ تنها در موارد جنسی رخ نمی‌دهد، بلکه از نظر بدنی نیز رشد سریعی را در پیش می‌گیرد. این بزرگ شدن‌ها در اغلب موارد از توازن و یکنواختی برخوردار نیست. مثلاً دست و پاهایشان زودتر از بقیه اعضای بدنشان رشد می‌کند. آن‌ها به خاطر تغییراتی که در بدن خود مشاهده می‌کنند، در مورد بدن خود حساس می‌شوند. ممکن است ساعت‌ها مقابل آینه بایستند و اعضای بدنشان، دندان‌ها و... را وارسی کنند. گاهی نگرانی‌هایی از ظاهرشان دارند و آرزوی برطرف کردن عیوب بدنشان را می‌نمایند. علت تحولات جنسی نوجوانان، ترشحات زیاد غده هیپوفیز است که هم باعث رشد جسمی او می‌گردد، هم غدد جنسی را فعال می‌نماید. آدرنالینی که این غده ترشح می‌کند، باعث هیجانی شدن نوجوان می‌شود.

 نوجوانان از لحاظ هوش و عقل به بزرگسالان نزدیک‌تر می‌شوند و به عالی‌ترین سطح درک می‌رسند. آن‌ها مانند والدین خود استدلال ارائه می‌دهند و بیشتر استدلال‌ها و حیله‌های آنان را تشخیص می‌دهند. درست است که از تجربیات اندکی برخوردار هستند؛ اما می‌توانند برای حل مشکلات و مسائل، هم‌فکری داشته باشند.

 نوجوانان در این سن وقتی از طرف والدین دستوری را به طور مستقیم دریافت نمایند، احساس می‌کنند، تحت تسلط آن‌ها قرار گرفته‌اند؛ ولی در جمع دوستانشان، خود را تصمیم گیرنده قلمداد می‌کنند. گاهی نیز در مقابل هشدارها خود را قدرتمند می‌دانند و به گمانشان می‌توانند از خودشان دفاع کنند.

گاهی این استقلال طلبی در حریم خصوصیشان ظهور پیدا می‌کند. دوست ندارند کسی بدون اجازه وارد اتاقشان شود، در اختیار قرار ندادن وسایلشان به دیگری و وسایل مشترک خانواده را از آن خود کردن نمونه‌هایی از استقلال طلبی آن‌هاست.

این دوران شروع احساس عزت نفسشان است یعنی برای خودشان ارزش قائل می‌شوند. برای اینکه مانند کودکان دبستانی مورد تشویق قرار نگیرند، دوست دارند کارهایشان را دور از چشم دیگران انجام دهند. مثلاً برای نماز خواندن به اتاق تاریکی رفته و نماز می‌خوانند.

در این دوره قدرت تخیلشان گسترش می‌یابد تا جایی که خود را فرزند افرادی دیگر می‌پندارند. و خانواده‌ای خیالی و بهتر را برای خود فرض می‌کنند.

•  عدم هیجان‌زدگی: فرزند خود را خیلی بزرگ و غیر قابل کنترل فرض نکنید. در مقابلش از خود ضعف نشان ندهید. این‌گونه برخوردها باعث می‌شود که او بااطمینان روی شما حساب باز نکند و پشتیبان‌های خود را ضعیف بداند. فرزندتان در این مواقع اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و برای از بین بردن این احساس به دوستانش پناه می‌برد که فاصله گرفتن از خانواده را در پی دارد.
•  عدم افکار منفی و تفکر بدبینانه:  در برابر اشتباهات و نافرمانی‌هایش احساسات منفی را از خود دور کنید تا مبادا در فکر و ذهنتان نسبت به او بی‌تفاوت یا متنفر گردید. اگر چنین احساسی بر شما غلبه کرد، مجبور می‌شوید برای پنهان کردن آن نقش بازی کنید. نوجوان به خوبی تعارض در رفتار ظاهری و افکار را تشخیص می‌دهد. در این صورت بین فرزند و والدین شکاف ایجاد می‌گردد. برای جلوگیری از این شکاف نباید اشتباهاتش را به پای شخصیتش بگذارید و با توکل به خدا و تلاش او را از انحراف و کج رفتن حفظ کنید.
• عدم رفتار رنگ به رنگ :  در این سن فرزند شما با اتنخاب‌های گوناگون مواجه است و اگر شما هم حرفی بزنید و مدام حرفتان را عوض کنید برای‌اش مشکل جدیدی درست می‌شود. این مشکل او را دچار آشفتگی و ناامیدی می‌کند و احساس می‌کند که الگوی شفاف و روشنی ندارد.
•  کنترل عصبانیت خود: در مقابل عصبانیت نوجوان شما نیز عصبانی نشوید. البته در این مواقع به او نباید امتیاز داد و خواسته‌اش را برآورده کرد. خونسرد باشید و در کمال آرامش حرف‌هایش را گوش دهید.
• عدم سرزنش مدام و نصیحت: گاهی نوجوان برای جلوگیری از انتقادات و تذکر‌های پی‌درپی ایرادگیر، دروغ‌گو و یا تهمت‌زن می‌شود. اینجا شما باید با بی‌توجه رفتار کنید و سکوت کنید تا متوجه اشتباه‌اش شود. بعد از آن رفتار درست و غلط را برای‌اش یادآوری کنید.
•  عدم مقایسه با دیگران: او را فقط با خودش مقایسه کنید. مقایسه کردن نادرست، لجاجت او را شعله‌ور می‌کند.
•  صبور و رازدار باشید: اگر از چیزی که مربوط به اوست مطلع شدید آن را با کسی در میان نگذارید. رعایت نکردن این مورد عدم اعتماد به والدین و مخفی کاری او را به‌ همراه دارد. آرامش در رفتار و صبر شما باعث امیدواری فرزند می‌شود و احساس تنهایی او را از بین می‌برد.
•  عدم تحقیر نوجوان: تحقیر او به‌خصوص در مقابل دوستانشان باعث سوق او به دوستانش می‌شود تا سرشکستگی خود را جبران کند. برای این کار نیز حاضر است تن به هر خواسته‌ای از طرف دوستانش بدهد حتی اگر باب میلش نباشد.
• آشنایی با غرائز جنسی آن‌ها: اگر نوجوان از شما سؤالی پرسید در موضع درست قرار گیرید و پاسخ‌گو باشید. مهم است که شما دستپاچه نشوید و روی رفتارتان کنترل داشته باشید. در مورد نظافت و بهداشتش اطلاعات کافی داشته‌باشید و به‌طور صحیح او را راهنمایی کنید. البته به‌گونه‌ای رفتار کنید که نوجوان احساس کند این را برای خودش می‌خواهید. اگر او فکر کند تمیزی را برای خودتان مدنظر دارید در برابرتان موضع می‌گیرد.
•  عدم تنها گذاشتن:  نوجوان در این سن تمایل دارد تنها باشد ولی شما نباید مدت طولانی او را تنها بگذارید یا نباید از نبود شما برای مدت زیاد اطمینان حاصل کند. این‌گونه شما از وسوسه‌هایی که ممکن است، به سراغش آید، جلوگیری می‌کنید.
• عدم مجازات سخت در مقابل خطاها:  وقتی نوجوان اشتباهی مرتکب شد برای حفظ عزت نفسش عذرخواهی نمی‌کند. سخت‌گیری شما باعث لجاجت و فاصله گرفتنش می‌شود. تنبیه باید کوتاه مدت باشد. بعد از آن موضوع را خاتمه دهید. برای اینکه متوجه اشتباهش گردد، می‌توانید با او سرد برخورد کنید و کم حرف بزنید.