کودکان از لحاظ جسمانی و روانی شبیه به یک جوانه‌ی کوچک نیاز به مراقبت دارند.
آن‌ها روحیه‌ی بسیار لطیف و حساسی دارند که مثل یک دوربین عکاسی حوادث را در ذهن‌شان ثبت و ضبط کرده و آن‌ها را عملی می‌کنند.
سلامت روان و سلامت جسم هر دو نقش پر رنگی در نشاط و کیفیت خوب زندگی کودکان دارند.
حال سوال اینجاست که چطور می‌توان از سلامت روان کودکان محافظت کرد؟
در این مقاله به چند نکته برای حفظ سلامت روان کودکان می‌پردازیم.

 ساعت خواب و بیداری کودکان را تنظیم کنید.

تنظیم ساعت خواب کودکان باعث می‌شود که:
۱.فرزندتان سطح اضطراب پایینی داشته باشد و اضطراب خیلی کمی را تجربه کند.
۲. غذا خوردن‌اش فوق العاده عالی باشد.
۳. اخلاق خوب و روحیه با نشاطی داشته باشد.
۴. همراهی فوق العاده‌ایی با شما داشته باشد و در سال های آتی درس و تمرکزش، فوق العاده بهتر از سایر دوستانش باشد.
کودکان اگر بی قرار و ناآرام هستند، به علت سطح اضطراب بالایی است که تحمل می‌کنند که معمولا درصد بالایی از این اضطراب ها بخاطر خواب ناکافی و نامنظم آن‌ها می‌باشد.

ما دو مدل تنظیم خواب کودک داریم:
۱. تنظیم خواب دوران جنینی و نوزادی
۲. تنظیم خواب کودکی که بزرگ شده و دوران نوزادی‌اش را سپری کرده است.
خواب کودکان همیشه قابلیت تنظیم شدن را دارد؛ اما طلایی ترین زمان تنظیم خواب کودکان در دوران جنینی و روزهای اول بعد از تولد یعنی زیر یک‌ماه است.
اگر در زمان جنینی خواب را تنظیم کنید در بدو تولد هم به همان صورت می‌خوابد.
 به مادران توصیه می‌شود در زمان بارداری از ساعت ۸ شب دیگر بیرون نروند، در معرض صداهای بلند قرار نگیرند، جایی که نور و صدای زیادی است نروند و به کارهای آرام مثل کتاب خواندن بپردازند.

 چند قانون کلی برای تنظیم خواب کودکان: نور منزل کم شود، قبل از خواب با کودک بازی پرتحرک و حرکتی نکنید. تلوزیون خاموش شود و به هیچ عنوان کودک در معرض رسانه تصویری قرار نگیرد. خوراکی های انرژی زا در شب ممنوع است و نکته مهم اینکه ساعت خواب مشخص باشد بچه بداند هرجا باشیم ساعت ۸ شب می‌خوابیم همچنین کودک باید دوساعت در طول روز بدود تا خسته شود. ساعت غذا خوردن مشخص شود، وقتی بدن منظم شد خواب هم منظم می‌شود.
 برای تنظیم خواب توصیه می‌شود که یک ربع یک ربع خواب را عقبگرد و  تنظیم کنیم.
به هیچ عنوان اگر کودکی ساعت دو شب می‌خوابد را یک دفعه ساعت ۹ شب نمی‌خوابانیم؛ بلکه یک و چهل و پنج دقیقه می‌خوابانیم و صبح زودتر بیدارش می‌کنیم. نکته مهم اینکه برای تنظیم خواب، خواب عصر توصیه نمی‌شود.

کودکان را را با آرامش بیدار کنید توصیه می‌شود برای بیدار کردن کودکان، ابتدا در اتاق‌شان را باز کنید و پرده اتاق‌شان را بکشید یا یک چراغ با نور کم روشن کنید سپس با نوازش و الفاظ بامحبت تشویق‌ به بیدار شدن‌شان کنید.
هرگز در ساعات اولیه روز، با عجله و سرو صدای زیاد بیدارشان نکنید چون اثرات مخربی در روحیه ظریف کودک‌تان می‌گذارد.

 بازی بالِ پرواز کودکان

زمان هایی را در طول روز اختصاص دهید و با کودکان بازی کنید این کار یک تعامل کمکی بین شما و فرزندتان است که باعث کاهش آشفتگی های هیجانی شان می‌شود. با کودکان بازی کنید اما دنیای بازی‌هایشان را خراب نکنید و اگر کودک در بازی کاری کرد که از نظر شما اشتباه است کودک را دعوا نکنید.

 لطفا بال های کودک‌تان را نچینید!

کودکان باید به مرور طعم استقلال را بچشند بنابراین به او اجازه دهید تا کارهای موردعلاقه اش مثل پوشیدن لباس‌هایش، خوردن غذایش و حتی کمک به شما را در حدتوانش انجام دهد. به آن‌ها در منزل متناسب با سن‌شان مسئولیت دهید، تصمیم‌گیری در بعضی از کارها را به آن‌ها بسپارید و در این کار به آن ها کمک کنید.

به کودک خود اجازه دهید تا اشتباه کند و بدون اینکه آن اشتباه را خودتان اصلاح کنید، با محبت به آن اشاره کنید تا کودک بتواند راه حل مناسبی برایش پیدا کند. این کار به او حس اعتماد به نفس و انعطاف پذیری می‌دهد.
به کودک خود توجه کنید و رفتارهای مناسبش را توصیف و یا تقلید و تکرار کنید. توجه مناسب و تشویق باعث افزایش اعتماد به نفس در کودک می‌شود. این کار احساس غرور را در آن ها ایجاد می‌کند و باعث می‌شود تا کودک به توانایی هایش دلگرم شده و نسبت به قابلیت هایش آگاه شود.

والدین باید به کودک‌‌ فرصت دهند و از او حمایت کنند تا کودک بتواند مهارت های جدیدی را کشف کند.
به کودک خود تلقین مثبت کنید و بگویید: "تو می‌توانی" تا به این باور برسد که ( من می‌توانم این کار را انجام دهم) این کار باعث پرورش اعتماد به نفس کودک‌تان می‌شود.
به کودک خود حق انتخاب دهید اما تعداد انتخاب هایش را محدود کنید تا بتواند تصمیم درستی بگیرد.

لطفا دائم برای او تصمیم گیری نکنید یا نظر خود را به آن‌ها تحمیل نکنید و شبیه سایه یا بختک زندگی آن‌ها را احاطه نکنید چرا که در سال‌های آتی باید انتخاب های مهمی داشته باشد و با این کار شما، دیگر از عهده آن ها بر نمی‌آیند.

 والدین گرامی لطفا بر سر کودکان فریاد نزنید!

در مواقعی که نیاز است به کودک تذکر دهید رو به روی او بنشینید و مستقیم در چشم هایش نگاه کنید و با صدایی جدی و محکم بگویید کاری که انجام داده را دوست نداشتید نه اینکه فریاد بکشید که طفل معصوم‌تان زهره ترک شود!

 سرویس دهی مداوم را حذف کنید!

علت اینکه در دنیای امروز کودکان صبر کمی دارند این است که زود به درخواست‌شان می‌رسند و فاصله‌ی بین درخواست و رسیدن در آن‌ها به صفر رسیده است. درست است که کودکان نباید در حسرت بزرگ شوند اما باید صبر کردن را یاد بگیرند تا وقتی به دست می‌آورند لذت ببرند.
بعضی از کودکان از دو سلاح سردو گرم به اسم قهر و گریه استفاده می‌کنند تا به مرادی که به صلاح‌شان نیست برسند در این زمان‌ها اصلا در برابرشان کوتاه نیایید که اگر طعم این به ثمر نشستن را بچشند ترک آن بسیار مشکل و موجب مرض خواهد بود!
کودکان باید طعم سختی را بچشند تا افرادی آسیب پذیر، نازپرورده و پرتوقع بار نیایند.

 چند نکته برای حفظ عزت نفس کودکان:

۱. پیش از خواب برایش قصه و لالایی بگویید یا حتی به آرامی قرآن بخوانید.
۲.اشتباهاتش را به راحتی نادیده بگیرید و در عوض خوبی هایش را بزرگ کنید.
۳.به حرف‌هایش به خوبی گوش دهید.
۴.با او با محبت رفتار کنید و عشق بی دریغ نثارش کنید. بی دلیل نوازشش کنید، بغلش کنید و ببوسید‌ش.
۵.مقایسه کردن با دیگر دوستانش را کنار بگذارید.
۶. گفتن (اگه نکنی وای به حالت) و (تو دیگه بزرگ شدی) را ترک کنید.

۷.گاهی اوقات با او فیلم‌هایی که دوست دارد را ببینید و با او به پیاده روی و تفریح بروید.
۸. سرکار و در سفر با او تماس بگیرید و بگویید دلتنگش شده اید.
۹.برای انجام کارهایش همیشه بگویید (می‌دانم که از پسش بر می‌آیی)
۱۰‌. اختلافات‌ خود را با همسرتان به دور از چشم کودکان حل کنید و جلوی کودکان به آن‌ها دامن نزنید.
۱۱.کودک به حرف ما باور دارد وقتی می‌گوییم نه، دست نزن، نکن، نرو، نمی‌توانی، تو بلدنیستی این باور را، تا آخر عمر با خودش یدک می‌کشد.
بهتر این است که کلمات جایگزین پیدا کنید و به او در کارها کمک و همراهی کنید تا باور مثبتی نسبت به خودش پیدا کند مثلا:به جای گفتن: ( نه تو نمی‌تونی ظرف بشوری‌‌‌... دست نزن!) بگویید: ( من هم سن تو بودم نمی‌تونستم ظرف بشورم اما مامان جون کمکم می‌کرد و باهم ظرف می‌شستیم).

۱۲.دوست داشتن کافی نیست،لطفا با کودک خود محترمانه رفتار کنید.
همیشه فکر کنید کودک خودتان نیست بلکه کودک فامیل را به شما سپرده اند تا از او نگهداری کنید شما چطور با یک کودک غریبه رفتار می‌کنید همانطور هم با کودک خود رفتار کنید.
برای او احترام قائل شوید و از طریق رفتار و گفتار به او نشان دهید. مثلا: برقراری تماس چشمی، شنیدن فعال و توجه به صحبت هایش بدون اینکه برای به آخر رسیدن حرف هایش بی صبری نشان دهید و حرف هایش را از وسط نصف کنید، در عوض با مهربانی و تحسین او را به ادامه دادن حرف‌هایش تشویق کنید تا بتواند عقایدش را بیان کند بدون اینکه ترس از مسخره شدن داشته باشد.
با انجام این کارها او حس امنیت و نشاط را دریافت می‌کند.

 نکته پایانی:
یادمان نرود که زیاده گویی و تکرار حرف ها، مقدمه نشنیدن است. کودکان رفتار ما را می‌بینند و عمل می‌کنند. رفتار و گفتار ما صدای درونی بزرگسالی کودکان می‌شود و باعث اختلال روانی یا سلامت روان آن‌ها در بزرگسالی می‌شود.

به قلم سرکار خانم سمیرا مختاری